حرم شاه عبدالعظیم حسنی از جمله جاذبه های گردشگری مذهبی تهران است که سالانه میزبان مسافران بسیاری است که از سرتاسر ایران بلیط هواپیما خود را به مقصد تهران رزرو کرده و عازم سفر می شوند. این مجموعه با معماری ایرانی - اسلامی، صحن ها و رواق های قدیمی، اینه کاری ها و کاشی کاری های بی نهایت زیبا فضای دلچسب را برای زیارت فراهم کرده است. ضمن این که علاوه بر زیارت می توانید از بخش های تاریخی آن نظیر گنبد، مناره ها و صندوق ایلحانی دیدن کنید و با قدم زدن در صحن ها با معماری خارق العاده دورهای صفویه و قاجار اشنا شوید.
انچه در این مطلب می خوانید راهنمایی جامع از قسمت های مختلف حرم شاه عبدالعظیم حسنی همراه با ادرس و مسیرهای دسترسی به ان با اتوبوس و مترو و خودرو شخصی می باشد.
آدرس حرم شاه عبدالعظیم حسنی
تهران، شهر ری، خیابان مدرس، میدان مدرس
مسیر های دسترسی به حرم عبدالعظیم حسنی
برای رفتن به حرم عبدالعظیم حسنی می توانید از سه وسیله ماشین شخصی، مترو و اتوبوس به شرح زیر استفاده کنید:
دسترسی به حرم عبدالعظیم حسنی با مترو
برای رفتن به این حرم با مترو بایستی سوار خط 1 مترو تهران شده و در ایستگاه مترو شهرری پیاده شوید. فاصله بین حرم و ایستگاه مترو را نیز هم می توانید با پیاده روی طی کرده و هم می توانید از تاکسی های خطی و اینترنتی استفاده کنید.
دسترسی به حرم عبدالعظیم حسنی با اتوبوس
اگر قصد دارید با اتوبوس به زیارت شاه عبدالعظیم بروید کافیست سوار خط 245 (میدان راه آهن(نازی اباد) – پایانه مترو شهر ری) شده و در ایستگاه مدرسه پیاده شوید. سپس سوار خط 346 (پایانه مترو شهر ری – میدان صفائیه) شده و در ایستگاه حرم مطهر پیاده شوید و تا حرم به مدت 5 دقیقه پیاده روی کنید.
دسترسی به حرم شاه عبدالعظیم با خودرو شخصی
همچنین اگر می خواهید با خودرو شخصی خود به این حرم بروید بایستی در ابتدا خود را به بزرگراه ازادگان رسانده و سپس مسیر را به سمت بزرگراه شهید رجایی ، بلوار امام خمینی، بلوار کمیل، خیابان قم، خیابان مدرس طی کرده و کوچه نعیمی را تا رسیدن به مقصد بپیمایید.
شاه عبدالعظیم کیست؟
عبدالعظیم حسنی از چهره های برجسته خاندان امام حسن مجتبی(ع) و از علمای مورد اعتماد شیعه است که در مدینه متولد شد. درباره زمان تولد و سال های زندگی او روایت های متعددی وجود دارد. گروهی از علما معتقدند او دوران سه امام؛ امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) را درک کرده و حتی ایمان خود را نزد امام هادی(ع) عرضه کرده است. در مقابل، برخی پژوهشگران می گویند او هم دوره امام رضا(ع) نبوده و تنها با امام جواد(ع) و امام هادی(ع) زندگی کرده است. حتی عده ای نیز وی را در زمره اصحاب امام حسن عسکری(ع) قرار می دهند، اما همگان در نزدیک بودن او به ائمه شیعه اتفاق نظر دارند.
درباره چگونگی وفات عبدالعظیم نیز دیدگاه ها یکسان نیست؛ گروهی مرگ او را طبیعی می دانند، در حالی که روایات دیگری اشاره دارند به اینکه به تحریک احمدبن علی نجاشی دچار بیماری شد و سپس زنده به گور گردید و به همین دلیل برخی او را از شهدای اسلام معرفی می کنند. عبدالعظیم از مهم ترین راویان حدیث در میان شیعیان بود و روایات فراوانی را از معصومان نقل کرده است.
در دوره فشارهای بنی عباس، او مدتی مخفیانه در چند شهر رفت وآمد داشت و سرانجام به دلایلی که متفاوت نقل شده—از جمله دستور امام هادی یا سفر برای زیارت امام رضا(ع)—به ری مهاجرت کرد. او در سردابی در ری ساکن شد و تا پایان عمر همان جا ماند و دفن شد.
معماری حرم شاه عبدالعظیم حسنی
این مجموعه در آغاز تنها از یک صحن کوچک و ساختمان اصلی حرم تشکیل می شد، اما در طول سال ها بارها گسترش یافته و بخش های مختلفی به آن افزوده شده است. همانطور که می دانید معماری بناهای مذهبی همواره یکی از عوامل اصلی جذابیت آن ها برای گردشگران بوده است؛ زیرا در این سازه ها می توان جلوه هایی از هنر ایرانی اسلامی و تلاش هنرمندان دوره های مختلف را مشاهده کرد. حرم شاه عبدالعظیم نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
ساختمان مرکزی حرم دارای طرحی چهارگوش است و دو طبقه طاق بندی شده دارد. فضای داخلی حرم سراسر پوشیده از آینه کاری های ظریف و چشمگیر است. در دوران قاجار، تلاش گسترده ای برای زیباسازی این فضا انجام شد؛ از جمله کاشی کاری های تازه، آینه کاری های گسترده، نصب درهای منبت و خاتم، ساخت مناره ها و بازسازی ضریح.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تحولات قابل توجهی در معماری مجموعه رقم خورد. تخریب مقبره رضاشاه و ایجاد حوزه علمیه، ساخت ایوان شرقی و افزودن شبستان های غربی و جنوبی بخش هایی از تغییرات مهم دوران معاصر به شمار می آیند.
بخش های مختلف حرم عبدالعظیم
قسمت های مختلف حرم عبدالعظیم حسنی عبارت اند از:
· زیارتگاه
· مدرسه
· حوزه علمیه
· موزه
گنبد و مناره ها حرم شاه عبدالعظیم
گنبد اصلی حرم شاه عبدالعظیم از قدیمی ترین بخش های این مجموعه مذهبی به شمار می رود و ساخت آن به دوره نخستین مرمت ها و بازسازی های بقعه بازمی گردد. در دوران شاه طهماسب صفوی کتیبه هایی شامل آیاتی از قرآن و اشعاری مذهبی—از جمله آیه «اِنّا فَتَحنا لَکَ فَتحًا مُبینًا» بر روی آن نقش بست و شکل و فرم امروزی خود را پیدا کرد و بعدها به فرمان ناصرالدین شاه قاجار، سطح آن با طلا پوشانده شد.
گلدسته ها و مناره های حرم شاه عبدالعظیم مانند بسیاری از آثار مذهبی ایران، با کاشی کاری های زیبا با رنگ های فیروزه ای، طلایی و آبی که بر روی آن ها نام های مقدس نقش بسته است تزئین شده اند. ترکیب گنبد اصلی، گنبد های کوچک اطراف آن و گلدسته های بلند از منظره های دلنشینی است که هنگاه ایستادن چشم زائران را نوازش میکند.
ضریح و صندوق حرم شاه عبدالعظیم حسنی
بر اساس روایت ها، شاه عبدالعظیم در زمان حیات خود به زیارت حرمی در نزدیکی محل اقامتش می رفته و آن را به نام امامزاده حمزه می شناخته است. پس از درگذشت او، پیکرش را در کنار همین مقبره دفن کردند و در ادامه، هر دو آرامگاه در یک مجموعه واحد جای گرفتند. امروزه نیز در ورودی بخش شمالی ایوان امامزاده حمزه، کتیبه ای دیده می شود که اطلاعات مربوط به آن امامزاده را ارائه می دهد.
گفته می شود که تا دوره شاه طهماسب صفوی، مقبره شاه عبدالعظیم ضریحی نداشته است. نخستین ضریح که توسط این پادشاه وقف شد، از جنس چوب بود و برای جلوگیری از تماس مستقیم زائران با صندوق اصلی روی مقبره نصب شد. این ضریح تا زمان فتحعلی شاه تغییر چندانی نکرد، اما در دوران او با یک ضریح نقره ای جایگزین شد. بعدها، در عصر ناصرالدین شاه، این ضریح مرمت و بازسازی شد. امروزه ضریح کنونی روی سکویی مرمری به ارتفاع حدود ۳۵ سانتی متر قرار گرفته و در بخش بالایی آن اشعار و کتیبه هایی قدیمی دیده می شود که یادگار گذشته اند.
در داخل حرم، صندوق چوبی بسیار ارزشمندی نگهداری می شود که از آثار گران بهای دوره ایلخانی است. این صندوق که به دست یحیی بن محمد اصفهانی ساخته شده، مزین به نقش های برجسته آیات قرآن و زیارت نامه هاست و چهار طرف آن با خطوط نسخ و ثلث به زیبایی حکاکی شده است.
صحن های حرم شاه عبدالعظیم حسنی
مهم ترین صحن در حرم شاه عبدالعظیم حسنی صحن بزرگ استانه می باشد که در بخش شمالی حرم قرار گرفته است. اما به طور کل صحن های تشکیل دهنده این حرم به شرح زیر می باشد:
صحن عتیق
نام دیگر این صحن، صحن امام حسن مجتبی است و در شمال حرم قرار دارد.
صحن باغ طوطی
صحن باغ طوطی را به نام صحن امام حسین نیز می شناسند. این صحن در شمال غربی حرم واقع شده و مدرسه امین السلطنه در ان قرار دارد.
صحن ناصری
صحن ناصری یا صحن کاشانی در غرب حرم واقع شده است
صحن باغچه علی جان
موقعیت این صحن در سمت شرقی حرم می باشدپ
صحن جنوبی
نام دیگر این صحن، صحن امام زاده حمزه می باشد.
رواق های حرم شاه عبدالعظیم حسنی
رواق غربی این حرم به رواق بالاسر معروف بوده و در دوره صفویه بنا شد. یکی از شاخص ترین بخش های آن محرابی زیباست که با معرق کاری و کاشی های نفیس تزیین شده است. پیرامون این محراب نیز کتیبه هایی از خطاطان برجسته دیده می شود که آیات قرآن را با دقت و مهارت نگاشته اند. این رواق به صحن ناصری راه دارد و از پنجره های غربی آن می توان چشم اندازی از صحن ناصرالدین شاه را مشاهده کرد.
رواق شرقی نیز از نظر طرح و تزیینات شباهت زیادی به رواق بالاسر دارد و میان حرم شاه عبدالعظیم و امامزاده حمزه قرار گرفته است. افزون بر این ها، رواق دیگری در مجموعه وجود دارد که در گذشته به نام مسجد جنت سرا شناخته می شد و پیش از ساخت صحن و ایوان شمالی، ورودی اصلی حرم به شمار می رفت.
رواق شمالی نیز از دیگر آثار تاریخی حرم است و به فرمان شاه طهماسب صفوی ساخته شد و تاکنون بخشی مهم از ساختار مجموعه به شمار می رود.
غرفه های حرم شاه عبدالعظیم حسنی
هر کدام از غرفه های حرم شاه عبدالعظیم حسنی محصولات فرهنگی و مذهبی منحصر به فردی را عرضه می کنند. علاوه بر این تعدادی از غرفه ها نیز به پاسخ گویی به پرسش های شرعی و اعتقادی ویژه بانوان و اقایان اختصاص داده شده است. زائران می توانند با راهنمایی خادمان حرم یا بخش راهنمای زائران اطلاعات دقیق تری درباره فعالیت این غرفه ها بدست اورده و از امکانات ان ها استفاده کنند.